Bán chui cổ phiếu không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn gây thiệt hại nghiêm trọng cho sự minh bạch và tính công bằng của thị trường chứng khoán. Điều này ảnh hưởng đến niềm tin của các nhà đầu tư và có thể dẫn đến mất mát tài chính đáng kể. Vậy hãy cũng tìm hiểu bán chui cổ phiếu có mức phạt như thế nào? Cùng theo dõi nhé!
Bán Chui Cổ Phiếu Là Gì?
Thuật ngữ “bán chui cổ phiếu” không được quy định cụ thể trong pháp luật, mà thường được sử dụng để chỉ hành vi bán cổ phiếu mà không tuân thủ các quy định của luật pháp.
Theo quy định tại Khoản 1, Điều 33 của Thông tư 96/2020/TT-BTC, các cổ đông sáng lập cần phải thông báo về các giao dịch liên quan đến việc thay đổi tỷ lệ sở hữu cổ phiếu cho các cơ quan như Sở giao dịch chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, và các tổ chức liên quan.
Sau khi nhận được báo cáo, các công ty và tổ chức tương ứng phải công bố thông tin này trên trang thông tin điện tử của mình trong vòng 3 ngày làm việc.
Trong vòng năm ngày làm việc sau khi hoàn tất giao dịch hoặc kết thúc thời hạn giao dịch dự kiến, người nội bộ của công ty phải công bố thông tin về kết quả của giao dịch. Trong trường hợp giao dịch không thực hiện được, họ cũng phải cung cấp giải trình về nguyên nhân.
Theo Điều 16 của Luật Chứng khoán 2019, nếu một cổ đông của công ty muốn chào bán cổ phiếu ra công chúng, họ phải đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Tuy nhiên, có một số trường hợp đặc biệt khi không cần đăng ký, như khi chào bán cổ phiếu để chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước hoặc công ty TNHH MTV do nhà nước nắm giữ 100% vốn, hoặc khi bán cổ phiếu theo quyết định của tòa án, trọng tài hoặc do phá sản, mất khả năng thanh toán.
Do đó, nếu cổ đông hoặc người nội bộ của công ty bán cổ phiếu mà không tuân thủ quy định trên, không thông báo hoặc công bố thông tin, và không đăng ký giao dịch với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, họ sẽ bị coi là đang thực hiện hành vi bán chui cổ phiếu. Vi phạm này sẽ không bị xem xét trách nhiệm hình sự mà chỉ bị xử phạt hành chính.
Những Hậu Quả Do Hành Vi Bán Chui Cổ Phiếu
Khiến cho thị trường giảm tính minh bạch
Giao dịch cổ phiếu “chui” không chỉ là một hành vi vi phạm pháp luật mà còn mang lại nhiều hệ lụy tiêu cực đối với các nhà đầu tư và cả thị trường chứng khoán. Hành vi này đặt ra thách thức lớn đối với tính minh bạch của thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay, khi thị trường này đang hướng tới mục tiêu nâng hạng từ hạng Frontier lên hạng Emerging.
Gây ra thiệt hại đối với nhà đầu tư
Bán chui cổ phiếu không chỉ là một hành vi lừa đảo và trục lợi mà còn gây ra sự lũng đoạn trong thị trường chứng khoán và ảnh hưởng đến các nhà đầu tư khác.
Một ví dụ điển hình là vụ bê bối bán chui cổ phiếu của ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch HĐQT của FLC. Hậu quả của việc này là hàng loạt cổ phiếu trong hệ sinh thái của FLC bị sụp đổ và bị hủy niêm yết. Mã cổ phiếu LDG cũng đã giảm mạnh và mất thanh khoản sau vụ việc bán chui cổ phiếu của ông Quyết, gây ra tổn thất lớn cho nhà đầu tư.
Nhiều trường hợp khác cũng đã được phát hiện, trong đó các thông tin về việc mua bán được công bố, nhưng kết quả giao dịch lại không khớp với thông tin được đưa ra, và lý do được đưa ra là không thể khớp lệnh. Những sự việc như vậy khiến nhà đầu tư cảm thấy như bị phản bội bởi những người lãnh đạo mà họ đã từng tin tưởng.
Trong hầu hết các trường hợp bị phát hiện giao dịch chui cổ phiếu, lý do thường được đưa ra để giải thích là “vì thư ký” đã mắc sơ sót trong khi Chủ tịch hoặc các quan chức cấp cao khác lại “bận” với công việc khác.
Thiệt hại đối với công ty chứng khoán
Các công ty chứng khoán thường cung cấp dịch vụ cho vay margin cho các loại cổ phiếu này. Tuy nhiên, sau khi bị công bố mức phạt, giá của các cổ phiếu thường có xu hướng giảm đột ngột. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến các nhà đầu tư mà còn gây ra tác động đáng kể đối với các công ty chứng khoán.
Tổng Hợp Những Vụ Mua Bán Chui Cổ Phiếu Trên Thị Trường
1. Ông Trịnh Văn Quyết bán “chui” 74,8 triệu cổ phiếu FLC
Vào cuối tháng 3 năm 2022, sự kiện đầy chấn động đã xảy ra khi ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch Hội đồng quản trị của CTCP Tập đoàn FLC, bị bắt vì cáo buộc về việc giấu giếm thông tin và can thiệp vào hoạt động thị trường chứng khoán. Ông Quyết được cáo buộc đã chỉ đạo các cá nhân trong gia đình hoặc có quan hệ gần gũi với ông, để điều hành nhân viên của Công ty Chứng khoán BOS cùng các công ty con, sử dụng nhiều tài khoản chứng khoán, tạo ra một mô hình mua bán phối hợp với tần suất lớn. Hành động này đã tạo ra sự gia tăng giả mạo trong cung và cầu, đẩy giá cổ phiếu của FLC lên đến 64% với mục đích rõ ràng là bán ra 74,8 triệu cổ phiếu FLC và thu được lợi nhuận phi pháp lên đến 530 tỷ đồng.
2. Ông Trần Văn Bê mua chui với hơn 3,36 triệu cổ phiếu VPB
Vào tháng 7 năm 2021, ông Trần Văn Bê – anh rể của một lãnh đạo tại Ngân hàng VPBank – đã tiến hành mua bán cổ phiếu VPB một cách không công khai. Ông Bê đã mua tổng cộng hơn 3,36 triệu cổ phiếu VPB, và bán đi 59.000 cổ phiếu VPB mà không tiết lộ thông tin về các giao dịch dự kiến.
Hành động này của ông Bê đã khiến ông phải đối mặt với mức phạt hành chính lên đến 940,35 triệu đồng và bị đình chỉ giao dịch chứng khoán trong vòng 4 tháng. Điều này là một cảnh báo rõ ràng về việc tuân thủ các quy định và công bố thông tin đối với các giao dịch chứng khoán.
3. Thaiholdings bị phạt bởi vì mua bán chui cổ phiếu LPB
Trong tháng 5 năm 2021, CTCP Thaiholdings đã bị xử phạt vì vi phạm quy định trong việc mua bán “chui” cổ phiếu của Ngân hàng LienVietPostBank (LPB). Ông Nguyễn Đức Thụy, hay còn được biết đến với tên gọi “bầu Thụy”, là Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị của LPB và cũng là một cổ đông lớn tại Thaiholdings.
Trong chiến lược giao dịch, Thaiholdings đã mua vào 145.600 cổ phiếu và bán ra 719.400 cổ phiếu LPB mà không tiết lộ thông tin về các giao dịch dự kiến. Hành vi này đã khiến Thaiholdings bị phạt 260 triệu đồng vì vi phạm quy định của thị trường chứng khoán. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy tắc và công bố thông tin trong các hoạt động giao dịch chứng khoán.
4. Ông Nguyễn Khánh Hưng đã giao dịch chui 2,6 triệu cổ phiếu LDG
Vào tháng 8 năm 2023, sự việc gây xôn xao đã xảy ra khi ông Nguyễn Khánh Hưng, Chủ tịch Hội đồng quản trị của CTCP Đầu tư Long Điền, bị phát hiện bán ra 2,6 triệu cổ phiếu LDG mà không tuân thủ quy định về đăng ký và thông báo. Hành động này của ông chiếm tới 22,81% khối lượng giao dịch cổ phiếu này trên toàn thị trường.
Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM đã ngay lập tức hủy các giao dịch liên quan, trong khi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã ra quyết định xử phạt ông Hưng một khoản tiền lớn hơn 520 triệu đồng, đồng thời đình chỉ ông khỏi hoạt động giao dịch chứng khoán trong vòng 4 tháng tới. Sự việc này là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định trong các hoạt động giao dịch chứng khoán và công bố thông tin đầy đủ, minh bạch.
5. Kế toán trưởng Novaland giao dịch bán chui cổ phiếu NVL
Trong tháng 7 năm 2023, ông Huỳnh Minh Lâm – Kế toán trưởng của Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư Địa ốc No Va (Novaland) – đã bị xử phạt một khoản tiền lên đến 100 triệu đồng vì vi phạm luật giao dịch chứng khoán. Ông Lâm đã tiến hành bán “chui” 603.790 cổ phiếu NVL trong khi giá cổ phiếu này tăng mạnh, nhưng không thông báo trước về việc dự kiến giao dịch.
6. Ca sĩ Khánh Phương bị xử phạt do bán chui cổ phiếu SJC
Trong tháng 6 năm 2023, ca sĩ Phạm Khánh Phương đã bị xử phạt một khoản tiền lên đến 245 triệu đồng vì vi phạm quy định về giao dịch chứng khoán. Ông Phương đã mua “chui” cổ phiếu chiếm tới 45% vốn của Công ty Cổ phần Sông Đà 1.01 (SJC) mà không tuân thủ quy trình đăng ký chào mua theo quy định.
7. Vợ chồng chủ tịch HĐQT Hải Phát bán chui cổ phiếu HPX
Trong tháng 4 năm 2023, ông Đỗ Quý Hải – Chủ tịch Hội đồng quản trị của Công ty Cổ phần Đầu tư Hải Phát – cùng với vợ là bà Chu Thị Lương và ông Đỗ Quý Đường (em trai của ông Hải) đã bị phát hiện thực hiện giao dịch “chui” cổ phiếu HPX. Họ bị xử phạt tổng cộng gần 2 tỷ đồng và bị đình chỉ giao dịch trong 4 tháng kể từ ngày vi phạm.
Tìm Hiểu Chủ Tịch Ủy Ban Chứng Khoán Nhà Nước Có Được Xử Phạt Bán Chui Cổ Phiếu Không?
Theo quy định của luật, Chủ tịch của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước được ủy quyền có thẩm quyền phạt tiền tối đa lên đến 3 tỷ đồng đối với các tổ chức và lên đến 1,5 tỷ đồng đối với cá nhân vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán. Đồng thời, Chủ tịch cũng có quyền đình chỉ hoạt động giao dịch chứng khoán trong một khoảng thời gian nhất định hoặc tước quyền sử dụng các tài liệu pháp lý như giấy chứng nhận đăng ký hoạt động văn phòng đại diện, chứng chỉ hành nghề chứng khoán, cũng như áp dụng các biện pháp xử phạt bổ sung và các biện pháp khắc phục hậu quả tùy thuộc vào tính chất và mức độ vi phạm.
Mức xử phạt dành cho hành vi bán chui cổ phiếu có tính răn đe
Bán chui cổ phiếu không phải là một hành vi bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà chỉ bị xử phạt hành chính. Theo quy định của Nghị định 128/2021/NĐ-CP, các hành vi không báo cáo về việc dự kiến giao dịch sẽ bị xử phạt theo giá trị thực tế của giao dịch chứng khoán.
Cụ thể, mức phạt được áp dụng như sau:
- Phạt từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với giao dịch có giá trị từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
- Phạt từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với giao dịch có giá trị từ 200.000.000 đồng đến dưới 400.000.000 đồng;
- Phạt từ 20.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với giao dịch có giá trị từ 400.000.000 đồng đến dưới 600.000.000 đồng;
- Và tiếp tục tăng dần theo giá trị của giao dịch.
Tuy nhiên, các chế tài này thường được cho là quá nhẹ nhàng so với thiệt hại thực tế mà hành vi bán chui gây ra, không đủ sức làm dịch chuyển hành vi của các cá nhân. Do đó, vẫn còn nhiều người sẵn lòng chấp nhận rủi ro để thực hiện hành vi này, bởi lợi nhuận thu về thường lớn gấp nhiều lần so với mức phạt, và chỉ bị xử phạt nếu bị phát hiện.
Nghiên cứu xử phạt mạnh để ngăn chặn vi phạm
Mặc dù đã có những biện pháp cứng rắn như phạt hành chính, đình chỉ giao dịch, và hủy giao dịch trái phép đối với hành vi giao dịch cổ phiếu không đăng ký, nhưng để đảm bảo rằng những vi phạm này không tái diễn, Bộ Tài chính đang giao cho Ủy ban Chứng khoán và Thị trường vốn Việt Nam (UBCKNN) nhiệm vụ nghiên cứu và đề xuất giải pháp để ngăn chặn nguyên nhân gốc của các hành vi sai phạm tương tự.
So với các quốc gia khác như Mỹ và Trung Quốc, mức độ nghiêm ngặt trong xử lý tội phạm gian lận phát hành chứng khoán và cung cấp thông tin sai lệch là rất cao. Ở đây, các tội phạm sẽ phải đối mặt với mức phạt lên đến hàng chục triệu USD cùng với mức án từ 10 đến 15 năm tù giam. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc áp dụng các biện pháp hình phạt nghiêm ngặt để ngăn chặn hành vi gian lận trong thị trường chứng khoán và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
Kết Luận
Chúng tôi tin rằng Việt Nam sẽ sớm áp dụng những biện pháp nghiêm ngặt và có tính răn đe đối với các hành vi mua bán chui cổ phiếu và giao dịch cổ phiếu không đăng ký. Điều này sẽ định hình một thị trường chứng khoán Việt Nam minh bạch, trong sạch và lành mạnh, đồng thời tạo điều kiện công bằng và an toàn cho tất cả các nhà đầu tư.